Muhammed Mustafa BAKIR

Article | 2021 | Dil Araştırmaları. Uluslararası Hakemli Dergi15 ( 29 )

Eski Türklerin en önem verdikleri yerlerden biri olan Altay Dağları, onlar için hem maddi hem manevi özelliğe sahiptir. Bölgede çeşitli su kaynakları ve ormanlık alanlar mevcuttur. Ayrıca dağ kültünün etkisiyle birlikte bölge kutsal kabul edilmiştir. Çok eski dönemlere dek uzanan Dağlık Altay’daki yaşamın izlerinin en somut örneklerinden biri bölgede tespit edilen yazıtlardır. Bölgede bulunan yazıtların sayısının fazlalığı burasının önemli kültür merkezlerinden biri olduğunu ve insanların okuma-yazma oranlarının yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Yazıtların yanı sıra bölgede pek çok kaya üstü tasvir de mevcuttur. Bütün bunlar dönemin . . . şartları çerçevesinde bölge insanının önemli bir kültür birikimine sahip olduğunu göstermiştir. Dağlık Altay’da bulunan yazıtların okuma ve anlamlandırılma çalışmaları bilimsel olarak bölgenin ve bölge insanın anlaşılması hususunda oldukça önemlidir. Dağlık Altay’da bulunan yazıtların tamamı tasnif edilmiş olsa da tamamı okunmamıştır. Bu çalışmada bölge insanını ve onların ilişkilerini yansıtan yazıtlar arasında yer alan A73 Möndür-Sokkon VI ve A74 Sakıyla-Kobı I yazıtları üzerinde yapılan okuma önerisi sunularak yazıtlar içerik özelliklerine göre ele alınmış ve toplum-siyaset ilişkisi ortaya konmaya çalışılmıştır More less

Muhammed Mustafa BAKIR

Article | 2021 | Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi / International Journal of Turkish Literature, Culture, Education10 ( 4 )

Moğolistan’daki Hoíd Tamir veya Tayhar Çuluu Yazıtları olarak bilinen kaya yazıtları Hoíd Tamir kayalığındadır. Alyılmaz’ın verdiği bilgilere göre yazıtların bulunduğu kayalığın GPS bilgileri 1596 m, 47T 0669407, UTM 5274337 şeklindedir (2003, s. 188). Bu kayalık üzerinde oldukça fazla sayıda yazıt mevcuttur. Kayalığın üzerindeki yazıların korunması gerekmektedir. Zira epeyce tahrip olmuşlardır. Yazıtlar çeşitli alfabelerle çeşitli dönemlerde yazılmışlardır. Eski Türklerin bölgeye verdikleri önemin anlaşılabilmesi için çalışmada bahsi geçen kayalıkta bulunan (Kök)türk harfli yazılar esas alınarak çalışılmıştır. Böylelikle eski Türkl . . .erin inanç ve düşün dünyaları hakkında da bazı bulguların ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Buradaki (Kök)türk harfli yazıtlar içerikleri açısından genel olarak birbirlerine benzerlik göstermektedirler. Bölgedeki diğer yazıtlardan ayrışan Hoíd Tamir X yazıtı üzerinde ikna edici bir okuma – anlamlandırma çalışması yoktur. Bu nedenle Hoíd Tamir X yazıtı üzerinde okuma ve iki adet anlamlandırma denemesi yapılarak yazıt değerlendirilmeye çalışılmıştır More less

Meryem ÖZER

Article | 2021 | Motif Akademi Halkbilimi Dergisi14 ( 36 )

Bir milletin sancılı bir biçimde gelişimi yıllarca sürebilen yazılı ve sözlü ürünleri, toplumun geçmişini ve bugününü anlamlandırmada yardımcı olan unsurlar arasındadır. Yüzyıllar boyunca zenginleşerek modern zamana ulaşabilen bu ürünler çağlarca halk arasında önemini korumuş ve günlük yaşama da yansımıştır. Her bir anlatının kendine özgü farklılıkları ve ortak noktaları bulunmaktadır. Bahsi geçen bu ürünler zamanla unutulmaya yüz tutsa da halklar öz kültürünü araştırma ve yaşatma amacıyla farklı dönemlerde çalışmalar yürütmüştür. Ortaya çıkan bu çalışmalar ışığında yeni nesil bu ürünlerden faydalanarak güncel eserler ortaya koymuşt . . .ur. Çalışmaya konu olan Kırgız şair Baydılda Sarnogoev de genç yaşlarından itibaren içinde büyüdüğü halkın anlatılarına ilgi duymuş, modern çizgide bu anlatıları harmanlayarak eserler vermiştir. Çalışmada, şairin şiirlerinde destan unsurları örneklerle incelenmiş ve modern şiir bağlamında destan unsurlarının kullanılması hakkında fikir beyan edilmeye çalışılmıştır More less

Lokman BARAN

Article | 2007 | Bilig : Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi ( 42 )

Yakup Bek'in ölümünden sonra Çin yönetiminde esaret ve bas­kı altında tam otuz üç yıl (1878-1911) geçiren Uygur halkı, XIX. yüzyıl ve XX. Yüzyılda, dünyada meydana gelen değişimlerden etkilenerek tekrar bağımsızlık mücadelesine girişmiş ve bu mücadele sonucunda Çağdaş Uygur Edebiyatının tohumları atılmaya başlamıştır. İlerleyen dönemlerde Rusya, Türkiye, Doğu Avrupa ve Mısır'a giderek buralar­da eğitim alan Uygur gençleri, gitmiş oldukları ülkelerde öğrendiklerini Uygur halkına öğretebilmek için 'Ceditçilik Hareketi' adı altında yeni okullar açmışlar, dergi ve gazeteler yayınlamışlardır. Açılan bu okullar­da okuyan Uygur gençlerinin . . ., modern ilimlerin yanında Batı Edebiya­tını öğrenmeleri, Batı Edebiyatının önde gelen şair ve yazarlarının sa­nat anlayışını, yazmış oldukları şiir, hikaye ve romanlarında işlemeleri, Çağdaş Uygur Edebiyatının oluşmasını ve gelişmesini sağlamıştır. Bu gelişme hızla sürmüş, pek çok Uygur aydını, şair ve yazarı yetişmiş, ga­zete ve dergiler yayımlanmıştır. Uygur Edebiyatında meydana gelen bu gelişmeler, zaman zaman Çin yönetiminin sansür ve baskı politikasın­dan dolayı yavaşlamış, duraklamıştır. Bu makalede, Çağdaş Uygur Edebiyatı, Uygurca ve Türkçe kaynaklara dayanarak ve yer yer edini­len gözlemlere atıflarda bulunularak yakın tarihe kadar ele alınmıştır. After the death of Yakup Bek and following the great upheavals in the world in the 19th and 20th centuries, Uighur people, who had spent thirty-three years (1878-1911) under the slavery and oppression of China, attempted a struggle for independence, and as a result, Modern Uighur Literature started to come into being. In the following years, the younger Uighur generation, who had received education in Russia, Turkey, Eastern Europe, and Egypt, opened new schools under the name of the Movement of 'ceditçilik' (newism) and published journals and newspapers in order to teach Uighur people what they had learned in these countries. Uighur students attending these sfchools learned not only about modern sciences but also about Western literature, and they employed the artistic views and styles of Western writers in their own poems, short stories, and novels. All this contributed to the formation and development of modern Uighur literature. A significant number of Uighur intellectuals, poets, and writers emerged, and lots of journals and newspapers were published. Such developments in Uighur literature, however, were sometimes slowed down and obstructed due to the censorship and oppression of Chinese administration. In this article, modern Uighur Literature till recent times is studied by making references to Uighur and Turkish written sources and by commenting on various observations that have been made More less

Chingis BEGİMTAEV

Article | 2022 | Оригинальные исследования12 ( 2 )

Книга «Таварих-и хамса-и шарки», начатая Курбангали Халиди в 1889 году, была написана на орта-тюркском языке и завершена в 1910 году. В 1910 году она была издана в виде книги казанским издательством «Орнек». В этой работе, состоящей из 10 глав, автор, используя данные, написанные на арабском, персидском, турецком, монгольском и китайском языках пишет об истории казахов, татар, монголов, турков и китайцев. В этой статье объясняется происхождение устаревшего слова «эсир», встречающегося в этой книге. . . . More less

Ali ÇELİK

Article | 2018 | Dil Araştırmaları. Uluslararası Hakemli Dergi ( 23 )

Chingis BEGİMTAEV

Article | 2022 | Наукосфера1 ( 3 )

В статье представлены результаты диахронного анализа устаревшего слова «сайыпкыран» в произведении «Таварих-и хамса-йи шарки» К. Халиди. Описано содержание книги и отмечена его историческая значимость как уникального наследиф для исследователей истории тюрков Средней Азии. Для осуществления анализа применен сравнительно-исторический метод. По результатам проведенного исследования сделаны выводы ,что исследование данного слова, раскрытие его семантики, определение языка, у которого оно было заимствовано, определение значений в казахском языке. Дается сравнение значений от среднего века до нового времени. . . . More less

Zarina KULBARAKOVA

Article | 2017 | MANAS Journal of Social Studies (MJSS) - MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi6 ( 3 )

Оозеки-эпикалык жана жазма булактарда орун алган тотемдик белгилерди изилдөө жана ага анализ жасоо көчмөн элдердин анын ичинде кыргыз элинин руханий дөөлөтүн тамырдан баштап аӊдап билүүгө жардам берет. Алгачкы коомчулуктун дүйнө таануу формасын билдирген тотемизм бара-бара өзгөрүү баскычтарынан өтүп калктын бүтүндөй этнографиялык баалуулуктарында сакталып калган. Арийне бул табигый көрүнүш, ошондой болгон күндө да маданияттын ары кызыктуу жана ары көркөм жаралуусуна өз өбөлгөсүн кошкондой. Биз маани бербеген жана аз көрүнгөн тотемдик белгилеринин, айрыкча жаныбарлардын руханий маданиятта алган орду кеӊ . . . More less

Argen ŞABDANOV

Article | 2022 | Dil Araştırmaları. Uluslararası Hakemli Dergi16 ( 30 )

Eski Türk yazıtlarının içinden sayısı bakımından en çok olan Yenisey Yazıtları’dır. Yenisey Yazıtları’nın sayısı ile ilgili kesin ve net bir bilgi bugün bile bulunmamaktadır. Bilim dünyasında Yenisey Yazıtları’nın numaralandırılmış olanları daha çok bilinmiş durumda. Fakat numaralandırılmamış birçok Yenisey bölgesinde bulunan yazıtlar da mevcuttur. Numaralandırılmış 154 Yenisey yazıtının içinde numarası veya adı geçen ama hiçbir bilgi bulunmayan yazıtlar da vardır. E 146, E 148, E 150 ve E 151 numaralı yazıtlarıyla ilgili bilgiler neredeyse hiç yoktur. E 121, E 132 ve E 133 yazıtlarıyla ilgili bilgilerin olmasına rağmen yazıtların m . . .etinleri şimdilik bilim dünyasına sunulmamıştır. Numaralandırılmış Yenisey Yazıtları’nın bu tür sorunları halihazırda mevcuttur. Bu makalede Yenisey Yazıtları’ndan E 147b (Ongar-Hovu I) yazıtının birinci kez, E 148 (Ongar-Hovu II) ve E 150 (Kurbustu-Taş II) yazıtlarının yeniden okuma ve anlamlandırma önerisi yapılmaya çalışılmış, söz konusu yazıtların metinlerinin özellikleri üzerinde durulmuştur More less

Ali ÇELİK

Book review | 2014 | Turkish Studies9 ( 9 )

Kitap Tanıtımı

Ali ÇELİK

Article | 2014 | Turkish Studies9 ( 9 )

Günümüze gelene kadar Türkler farklı toplumlarla birlikte yaşamış, bulunmuşlardır. Bilhassa İslâm dininin kabulü ile birlikte dilde birtakım kelime alışverişleri olduğu görülmektedir. İşte bu durumdan yola çıkarak çalışmamızda Harezm Türkçesinin önemli eserlerinden olan Nehcü'l-Ferâdîs'in dil-kültür ilişkisinde durumu hakkında bilgiler verilmek istenmiştir. Nehcü'l-Ferâdîs Türk dili tarihi içinde önemli bir yere sahiptir. Gerek dili gerek bağlı bulunduğu asır içinde Türk dilinin Orta Devrini yansıtmaktadır. Ayrıca eserde kullanılan kelimelerin bir kısmı günümüz Türk dillerinde de kullanılmaktadır. Bu sebeple kuşaktan kuşağa aktarıla . . .n kültürde dil unsurlarının bir kısmı korunup günümüze kadar gelmiştir. Aslında bunda dil, hem doğrudan doğruya millî kültürün bir parçası hem de bir başka kültür unsurunun aracıdır. Durum böyle olunca edebî eseri oluştururken seçilen dil de yazarın/şairin bağlı olduğu kültürel değerlerin doğrudan göstergesi durumundadır. Edebî eserde kullanılan dilden hareketle o eserin arka planını oluşturan kültür boyutu hakkında tespitler yapılabilir (Börekçi 1999: 534). Diğer taraftan her millet dilini ve kültürünü yoğurur. Bu esnada o, akan bir nehir gibi, içinden geçtiği her topraktan bazı unsurlar alır. Her medeni milletin konuşma ve yazı dili, karşılaştığı medeniyetlerden alınma kelime ve deyimlere doludur. Bu bakımdan her milletin dili, milletin çağlar boyunca yaşadığı tarihin adeta özetidir. Dile bu gözle bakılırsa mana kazanır (Kaplan 1998: 140). Bu sebepten dolayı Orta Türkçe devrinin önemli eserlerinden olan Nehcü'l-Ferâdîs'in dönemine uygun yapısının dil-kültür ilişkisi hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. - Turks have lived together with different communities until today and as a result have exchanged cultures. Particularly, it is seen that a number of words have been exchanged in languages with the acceptance of Islam religion. Setting of from this aspect, it has been attempted to give information on the position of Nehcü'l-Ferâdîs which is one of the important Works of Harezm Turkish in language-culture relationship in our study. Nehcü'l-Ferâdîs has an important role in Turkish language history. It reflects the Middle Period of Turkish language both with its language and the century it was written in. Furthermore, some of the words used in the work are also used in today’s Turkish language. For this reason, a part of the language elements is protected and has reached modern day in the culture which is transferred from generation to generation. Actually, language here is both directly a part of the national culture and a means of another cultural element. In the circumstances, the language chosen when creating a literary work is a direct indicator of the cultural values which the author/ poet is connected to. From the point of view of the language used in the literary work assessments can be done on the cultural dimension which forms the background of the work (Börekçi 1999: 534). On the other hand, every nation kneads its language and culture. Meanwhile, it incorporates some elements from the land it passes through like a flowing river. The spoken and written language of every civilized nation is full of words and idioms taken from the civilizations it meets. In this respect, the language of every nation is almost like a summary of the history of the nation down the ages. The language gains significance when you look at it from this perspective (Kaplan 1998: 140). For this reason, it has been attempted to give information on the language- culture relationship of one of the important works of the Middle Period of Turkish, Nehcü'l-Ferâdîs’ structure which matches its perio More less

Tilek Şarşenbek Uulu

Article | 2015 | Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi / International Journal of Turkish Literature, Culture, Education4 ( 1 )

Günümüzde Manas Destanı’nın 80’den fazla varyantı vardır. Bunların arasından klasik varyant olarak değerlendirilenlerden biri S. Orozbakov’un varyantıdır. S. Orozbakov’un (1867-1930) Manas Destanı’nı derleme faaliyetleri 1922-1926 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Söz konusu varyantın metni toplam 180.378 mısradan oluşmaktadır. Destanın ayrı ayrı bölümleri 1940’tan itibaren yayınlanmaya başlamış olsa da metnin tamamı ancak 2010 yılında basılmıştır. Manas Destanı dil açısından önemli bilgiler arz etmektedir. Makalemizde Manas Destanı’nın S. Orozbakov varyantındaki sayıların bazı farklı yapıları üzerinde duracağız. Söz konusu des . . .tanda Eski Türkçedeki artukı kelimesini kullanarak katmalı yapıları oluşturma yönteminin korunduğu örneklere rastlamak mümkündür. Bunun dışında “bin” üzerindeki sayıların farklı ifade edildiği durumlar vardır. Genel Türkçede bilinmekte olan “miñ” (bin), “tümön” (tümen) vb. sayı isimlerinin yanı sıra “yüz bin” ve milyonlu sayıları ifade eden sayı isimlerinin de kullanıldığı durumlardan bahsedilecektir More less